Popullsia dhe ekonomitë familjare në Komunën e Dragashit (Sharrit)

POPULLSIA E KOMUNËS SË DRAGASHIT (SHARRIT)

Deri tani janë punuar disa tema të cilat e kanë trajtuar atë të popullsisë mirëpo në mungesë të të dhënave zyrtare për vitet e fundit nuk kemi ndonjë punim që e trajton problemin e popullsisë për komunën e Dragashit (Sharrit). Komuna e Dragashit (Sharrit) dallohet nga shumë veçori uniforme, ajo është një nga zonat më të veçanta, gjeografike, etnografike, gjuhësore etj., deri tash pak e hulumtuar. Andaj qëllimi ynë është që të japim një pasqyrë të përgjithshme të popullsisë së komunës së Dragashit (Sharrit) në periudhën 1948-2011, në saje të të dhënave statistikore të regjistrimeve të popullsisë.

Në periudhën në fjalë, në këtë zonë, paraqiten ndryshime socio-gjeografike që janë mjaft interesante. Një ndryshim i tillë është kushtëzuar nga migrimi i popullsisë në botën e jashtme dhe të zënit me punë në profesionet jobujqësore. Edhe pse transformimet bashkëkohore janë evidente, komuna e Dragashit (Sharrit), edhe më tutje, si rajon tipik agrar, mbetet zona më e pazhvilluar e Kosovës.

DISA TË DHËNA PËR KOMUNËN E DRAGASHIT (SHARRIT)

Komuna e Dragashit (Sharrit) si zonë e veçantë gjeografike, shtrihet në skajin jugor të Dukagjinit. Territori i saj shtrihet prej pjesëve kodrinore të Cylenit në veri. Në anën perëndimore dhe jug-perëndimore të Koretnikut dhe Galicës,  kurse në anën jug-lindore dhe lindore përmes kurorave të larta të Dragashit (Sharrit). Siq shihet nga ky përkufizim komuna e Dragashit (Sharrit) është një trevë kodrinoro-malore e përbërë nga dy regjione: Opoja me një sipërfaqe prej 126 km² dhe Gora me një sipërfaqe prej 308 km² që të dyja së bashku bëjnë një territor prej 434 km². Me këtë sipërfaqe në kuadër të Dukagjinit merr pjesë me 10%, ndërsa në atë të Kosovës me 4%.

VENDBANIMET

Komuna e Dragashit (Sharrit) ka gjithsej 36 vendbanime. Prej tyre 19 i përkasin trevës së Opojës, ndërsa 16 janë në trevën e Gorës dhe qyteza e Dragashit (Sharrit) me popullsi të përzier, të gjitha këto vendbanime janë objekt i shqyrtimit tonë. Për të mundur me lehtë t’i analizojmë të dhënat për vendbanimet dhe popullsinë. Komunën e Dragashit (Sharrit) e ndajmë në dy regjione: në atë të Opojës dhe atë të Gorës. Kjo ndarje është bërë duke marrë për bazë nacionalitetin. Pra ndarja në treva në fjalë është e kushtëzuar nga përkatësia nacionale. Trevat në fjalë kanë nga 19 respektivisht 17 vendanime. Vendbanimet e Komunës së Dragashit (Sharrit) të gjitha janë fshatra, që tërësisht merren me bujqësi në përjashtim të qendrës komunale-Dragashit (Sharrit) që është qytezë. Fshatrat janë të tipit të grumbulluar dhe të ndarë në mahallë, që kanë emrat e tyre. Vendbanimet shtrihen kryesisht rrëzë bjeshkëve ( Zaplluzha, Bresana Kuki, Kosava Restelica, Brodi etj), pranë rrugëve (Pllava, Zymi), pranë lumit ( Bellobradi, Dikanca)etj. Vendbanimet më të mëdha dhe kryesore të komunës së Dragashit janë Restelica për trevën e Gorës dhe Bresana për trevën e Opojës.

POPULLSIA

Pasi që regjistrimet e paraluftës së dytë botërore nuk japin të dhëna të sakta për popullsinë e këtij rajoni jemi shërbyer me të dhënat e regjistrimeve të pas luftës së dytë botërore (1948-2011). Nga të dhënat del se disa vendbanime të komunës së Dragashit (Sharrit) i ka përfshirë procesi i shpopullimit, si rezultat i migrimeve jashtë saj në botën e jashtme. Një shembull të tillë tipik paraqesin fshatrat: Kukajan, Orqush, Dikanc etj. Se si ka lëvizur numri i banorëve të Komunës së Dragashit shihet nga tabela e më poshtme

Tabela nr1.- Popullsia e komunës së Dragashit (Sharrit) (1948-2011)

Shikuar për periudhë të gjatë, popullsia në Komunën e Dragashit (Sharrit) shënoi rritje pozitive, për periudhën 1948-1961 pati një stagnim në rritjen e numrit të popullsisë, ndërsa pas vitit 1961 popullsia në Komunën e Dragashit (Sharrit) shënoi rritje të shpejtuar, në rrethana dukshëm më pozitive shoqërore, ekonomike e politike edhe përkundër migrimeve të vazhdueshme shënon trend pozitiv.

Rritja e shpejtuar e popullsisë në Komunën e Dragashit (Sharrit) pas viteve të 60-ta të shekullit XX, ishte rezultat i shtimit të lartë natyror, për shkak të zvogëlimit të shkallës së mortalitetit dhe për shkak të ndërprerjes së shpërnguljeve të popullsisë der në vitet e 90-ta.

Popullsia në Komunën e Dragashit (Sharrit) për 63 vite (1948-2011) shënoi rritje gjithsej për 13 856 banorë . Mund të pohojmë pra se  shtimi i popullsisë së Komunës së Dragashit (Sharrit) është duke u bërë me një shkallë shumë normale, që është një dukuri mjaft interesante për një mjedis të pa zhvilluar dhe i cili kryesisht është marrë me veprimtari agrare. Mjaft interesante është edhe se si lëviz numri i banorëve në komunën e Dragashit (Sharrit) sipas regjioneve (tabela nr.2).

Tabela nr.2- Popullsia e Komunës së Dragashit (Sharrit) sipas regjioneve Opojë-Gorë

Në vitin 2011 Komuna e Dragashit (Sharrit) ka pasur 33997 banorë. Në këtë vit dominon Opoja  (56.6%) ndaj Gorës (43.3%). Pas luftës së dytë botërore (1948) më së tepërmi banorë ka pasur Gora 55.4%, poashtu edhe gjatë vitit 1953- 56%, 1961- 54.5% dhe 1971-50.2%. Ky raport ndryshon në vitin 1981, pra nga ky vit dominon Opoja 51% të banorëve ndaj 49% të banoëve të Gorës. Gjendja e tanishme tregon se edhe në të ardhmen do të dominojë  Opoja, por emigrimet e vazhdueshme kohëve të fundit do të kenë pasoja për të dy regjionet.

Mjaft interesante është edhe lëvizja e numrit të banorëve nëpër fshatra. Për të pasur më të qartë gjendjen përkatëse ne do të paraqesim vendbanimet e të dy regjioneve me numrin e banorëe sipas viteve të regjistrimit (tabela 3 dhe 4)

Tabela nr.3- Popullsia e Opojës (1948-2011)

Popullsia e Opojës është rritur për periudhën 1948-2011 për  10287 apo 53.4 %. Rritjen më të madhe e ka pasur periudha 1971-1991 për 38.8 %, apo 32.8 % më tepër se periudha 1948-1961, e cila ka pasur rritje për 6.0 %. Vendbanimet më të mëdha për vititn 2011 janë Bresana me 2839 banorë, Brezne-1990, Kuk-1658, Blaç-1455 etj. Në përgjithësi Opoja është dendur e banuar ku dendësia mesatare e popullsisë është 153 banorë në km². Vendbanimet më të vogla në Opojë janë: Xërrxa me 236 banorë, Buzezi me 320 banorë, Pllajniku me 405 banorë.

Gora në vitin 2011 ka pasur 14735 banorë, apo 3569 më tepër se në vitin 1948. Për periudhën 1948-2011 popullsia e Gorës është rritur për 24.2%, apo 29.2% më pak se ajo e Opojës. Se si ka ndryshuar dhe si ka rrjedhur numri i banorëve nëpër fshatrat e Gorës më së miri mund të vërehet në tabelën nr.4

Tabela nr.4-Popullsia e vendbanimeve të Gorës 1948-2011

Në trevën e Gorës, siq shihet edhe nga tabela, popullsia është rritur për periudhën 1948-1953 për 1.3 %, për periudhën 1961-1971 për 15.1%, për periudhën 1971-1981 për 20 .6%, për periudhën 1981-1991 për 3,2% dhe për periudhën 1991-2011 është zvogëluar për -19.3 % . Vendbanimet më të mëdha në këtë trevë janë: Restelica me 4698 banorë, Brodi me 1544 banorë, Radesha me 1224 banorë, etj. Vendbanimet me më pak banorë në këtë trevë janë: Backa me 52 banorë, Orqusha me 60 banorë, Mliki me 92 banorë etj. Këto vendbanime njëherit janë vendbanimet më të vogla të komunës së Dragashit.

Në vitin 1948 në Komunën e Dragashit (Sharrit) vendbanimi Brod zë vendin e parë me 2248 banorë, ndërsa vendin e fundit e zë vendbanimi Buzez me vetëm 102 banorë.

Në vitin 1953 vendbanimi i cili kishte rritje më të madhe të popullsisë në krahasim me vitin 1948 ishte Dragashit (Sharrit) me 72 banorë, rënie të numrit të popullsisë në këtë periudhë kishin 18 vendbanime, ndërsa rënien më të madhe e kishte vendbanimi Bellobrad me 70 banorë. Në vitin1961 në krahasim me vitin 1953 rritjen më të madhe të numrit të popullsisë e kishte vendbanimi Restelic me 301 banorë, ndërsa rritjen më të vogël e kishte vendbanimi Mlikë me 27 banorë. Rënie kishte vendbanimi Brod me 119 banorë.

Në vitin 1981 në krahasim me vitin 1971 rritjen më të madhe të numrit të popullsisë e kishte vendbanimi Restelic me 1900 banorë, ndërsa rritjen më të vogël e kishte vendbanimi Vranisht me 42 banorë. Rënien më të madhe e kishte vendbanimi Dikanc me 110 banorë.

Në vitin 1991 në krahasim me vitin1981 rritjen më të madhe të numrit të popullsisë e kishte vendbanimi Brodosan me 501 banorë, ndërsa rritjen më të vogël e kishte vendbanimi Pllajnik me 27 banorë. Rënien më të madhe e kishte vendbanimi Orqushë me 206 banorë. Që nga viti 1991 rritjen më të madhe të numrit të popullsisë e kishte vendbanimi Restelicë me 2881 banorë, ndërsa rritjen më të vogël e kishte vendbanimi Kukajan me 78 banorë, rënien më të madhe e kishte vendbanimi Brod me 507 banorë.

EKONOMITË FAMILJARE

Ekonomitë familjare të komunës së Dragashit (Sharrit) janë mjaft interesante. Kështu nëse krahasojmë rritjen e popullsisë dhe të ekonomive familjare për vitet përkatëse, atëher del se ekonomitë familjare nuk  kanë pasur rritje më të mëdha se sa popullsia der në vitin 1981 pas këtij viti numri i ekonomive familjare është më i madh se sa numri i popullsisë. Për periudhën 1961-1971 ekonomitë familjare janë rritur për 12.3 %, kurse popullsia për 21.6 %, për periudhën 1971-1981 ekonomitë familjare janë rritur për 16.7 % ndërsa popullsia për 23.4 %, për periudhën 1981-1991 ekonomitë familjare janë rritur për 16.6% ndërsa popullsia për 11,1%. Ndërsa në dy dekadat e fundit 1991-2011 ekonomitë familjare janë rritur për 11.6 %, ndërsa popullsia për -15.9 %. Një rritje kaq e menjëhershme e numrit të ekonomive familjare në komunën e Dragashit shpjegohet si rezultat i shkatërrimit të familjeve të mëdha patriarkale dhe ndarjes së tyre në familje më të vogla. Një proces i tillë është kushtëzuar nga transformimet e përgjithshme që i kanë përfshirë edhe vendbanimet e Komunës së Dragashit (Sharrit).

Në vitin 1981 një ekonomi familjare në regjionin e Gorës ka pasur mesatarisht 7.2 anëtarë, ndërsa për tërë komunën e Dragashit (Sharrit) një ekonomi familjare ka pasur 7.65 anëtarë. Zvogëlimi mesatar i anëtarëve të ekonomive familjare tregon edhe gjendjen sociale të këtyre rajoneve që është i kushtëzuar nga urbanizimi i rajonit në fjalë, dhe nga faktori ekonomik. Se si ka lëvizur numri i ekonomive familjare në komunën e Dragashit (Sharrit) shihet në tabelën nr.5.

Tabela nr.5-Ekonomitë familjare në komunën e Dragashit (Sharrit) 1948-2011

Numri i ekonomive familjare nga njëri regjistrim në tjetrin vjen duke u rritur dukshëm. Kështu me 1948 numri i ekonomive familjare ishte 3184, që nëse e krahasojmë me vitin 2011 është rritur për 3031 ekonomi familjare ose për 48.7 %, kurse popullsia është rritur për 13856 banorë ose për 40.7%.

Interesante është edhe lëvizja e numrit të ekonomive familjare në Komunën e Dragashit (Sharrit) sipas regjioneve. Një gjë e tillë më së miri shihet në tabelën nr.6.

Tabela nr.6-Ekonomitë familjare sipas regjioneve në Opojë dhe Gorë

Siq shihet edhe nga të dhënat e më sipërme del se në vazhdimësi më shumë ekonomi familjare ka pasur regjioni i Gorës 61.1 % me 1948, 62 % më 1953 dhe 61.7 % më 1961. Ky numër nuk ndryshon as pas vitit 1971 ku numri i ekonomive familjare në regjionin e Gorës ishte 61.4 %, deri më 2011 ku numri i ekonomive familjare ishte 51.7 %. Një gjë e tillë si duket do të jetë edhe  në vitet e ardhshme.

Nga sa u tha më lartë del se Komuna e Dragashit (Sharrit) paraqet një zone interesante për hulumtime të ndryshme. Ne këtu kemi bërë përpjekje që të japim një pasqyrë të përgjithshme demografike për vitet1948-2011.

© Opoja.net