Kurbani – Sakrifica dhe norma e tij në Sheriatin Islam

Historiku i prerjes së Kurbanit e ka zanafillën qysh nga koha e Ibrahimit (a.s.) (Saffat, 37/102-107) Kjo traditë apo normë fetare është edhe në sheriatin që solli Muhamedi (a.s.) nga Allahu (xh. sh.) Nga kjo konstatojmë se prerja e kurbanit ka ekzistuar tek çdo popull. Është traditë që kurbani të ndahet në tri pjesë, por kjo është e vërtetuar edhe me traditë profetike.

Për gëzimin e familjeve të pasura apo të varfra, Allahu i Madhëruar ka paraparë dy festa madhështore për myslimanët. Këto festohen vetëm një herë në vit. Ato janë Fitër Bajrami dhe Kurban Bajrami. Që të dy këto festa sjellin lumturi dhe hare në familjet myslimane. E para, se pas një muaji që myslimanët agjërojnë, Allahu i shpërblen me sevape që vetëm Ai i di. Festa e dytë është ajo e Kurban Bajramit, ku gjatë kësaj kohe myslimanët nga çdo kënd i botës shkojnë për të kryer haxhillëkun. Disa kryejnë obligimin e prerjes së kurbanit, ndërsa të tjerët, që nuk kanë mundësi materiale, mirëpresin mishin e kurbanit që u dhurohet nga pasanikët myslimanë. Kjo është sakrifi- ca e madhe që myslimanët e bëjnë në përkujtim të aktit të Ibrahimit (a.s.) i cili qe i gatshëm të sakrifikonte djalin e tĳ, Ismailin (a.s.).

Historiku i prerjes së Kurbanit e ka zanafillën qysh nga koha e Ibrahimit (a.s.) (Saffat, 37/102-107) Kjo traditë apo normë fetare është edhe në sheriatin që solli Muhamedi (a.s.) nga Allahu (xh.sh.) Nga kjo konstatojmë se prerja e kurbanit ka ekzistuar tek çdo popull. Në këtë kontekst Allahu i Madhëruar thotë: “Ne i kemi caktuar çdo populli vend therjen (e kurbanit), që ta përmendin emrin e Allahut për arsye se i furnizoi ata me kafshët” (Haxhxh, 22/34).

Kurban (udhĳje) quhet ajo kafshë e cila është bërë nĳet që në ditët e caktuara dhe në një kohë të caktuar të pritet me qëllim afrimin tek Allahu (xh.sh.) Prerja e kurbanit është lejuar që në vitin e dytë hixhri, dhe është argumentuar me Kur’an, synet, ixhma dhe kĳas: “Prandaj ti falu dhe pre kurban për hir të Zotit tënd!” (Kevther, 108/3); “E devet (therrjen e tyre për kurban) ua kemi bërë prej dispozitave të Allahut” (Haxhxh, 22/36). Hadithi; “Kush ka mundësi të presë kurban e nuk e pret, le të mos i ofrohet xhamisë” (Ibn Maxhe, Edahi, 2; Ahmed Ibn Hanbel, Musned, II, 321).

Në lidhje me normën e prerjes së kurbanit, juristët myslimanë kanë mendime të ndryshme. Disa thonë se ai është vaxhib, ndërsa disa të tjerë e konsiderojnë sunneti muekkede. Në këtë rast shumica e dĳetarëve hanefi thonë se është vaxhip për ata që kanë mundësi materiale.

Kafshët që mund të priten për kurban

Pasi që Allahu i Madhëruar njeriun e bëri mëkëmbës të misionit të Tĳ në këtë botë, Ai çdo krĳesë tjetër e vuri në shërbim të tĳ. Për këtë, prerjen e kurbanit nuk e kufizoi vetëm me një kafshë, por i dha edhe alternativa të tjera. Nga kafshët që mund të priten për kurban mund të numërojmë dhinë, delen, lopën dhe llojet e saja, gjedhi dhe deveja, qofshin këto të gjinisë mashkullore apo femërore.

Kushtet që duhet t’i plotësojë kafsha

Kërkohet dhe është kusht që kafsha e cila bëhet nĳet për t’u prerë kurban duhet të mos jetë shumë e dobët, të mos jetë e verbër në njërin apo të dy sytë, të mos jetë e sëmurë, dhe të mos ketë ndonjë sakatllëk. Por dĳetarët, në krahasim me këto të meta, kanë thënë se është mekruh dhe pengesë që kafsha e cila do të bëhet kurban ta ketë këmbën e thyer, të jetë e lodhur sa që të mos ketë mundësi të ecë gjerë tek vendi ku do të theret, t’i ketë dhëmbët e rënë (nëse shumicën e dhëmbëve e ka, atëherë lejohet), nëse është e lindur pa vesh, nëse i ka të prera majat e gjinjve apo të thara, nëse gjinjtë i ka të zëna e nuk i rrjedhin as një pikë qumështi, të jetë nga ato që hanë gjëra të fëlliqura, ta ketë të prerë një të tretën e veshit apo bishtit. Të gjitha këto kafshë nuk mund të bëhen kurban. Nëse këto duken pasi të blihet kafsha për kurban, atëherë, po qe se blerësi është i pasur, mirë është që të blejë një tjetër apo ta ndërrojë, kurse ai që nuk ka mundësi ta bëj këtë, e mban atë që e ka blerë.

Koha e prerjes së kurbanit

Prerja e kurbanit duhet të bë- het brenda 3 ditëve të bajramit, d.m.th. nga koha e kryerjes së namazit të bajramit gjerë në ditën e tretë para perëndimit të diellit. Lejohet që edhe në mbrëmje të pritet, por kjo është mekruh tenzihen. Natyrisht që therësi i kurbanit duhet që të jetë mysliman, i lirë, i vetë- dĳshëm, vendas dhe të jetë në moshën madhore. Me prerjen e kurbanit janë të obliguar vetëm myslimanët, kurse jomyslimanët nuk kanë obligime fetare.

Numri i viteve që duhet të ketë kurbani

Juristët myslimanë, lidhur me këtë çështje kanë mendime të ndryshme, por jo me dallime të mëdha. Sipas Hanefive, dhia duhet të ketë plotësuar një vit komplet dhe të ketë hyrë për në vitin e dytë. Lopa dhe llojet e sajë dhe gjedhi duhet të ketë mbushur dy vite të plota dhe të ketë hyrë për në vitin e tretë, kurse deveja të plotësojë pesë vite dhe të hyjë në vitin e gjashtë. Delja sipas Hanefive duhet të jetë dy vjeçare, kurse sipas disa Shafiive dhe Malikive mjafton që të ketë mbushur një vit dhe të ketë hyrë për në vitin e dytë. Kurse sa i përket qengjit i cili ka mbushur gjashtë muaj dhe ka hyrë për në muajin e shtatë, lejohet që të bëhet kurban me kusht që të jetë i majmë sa një dele apo në rast se kur qengji të shikohet nga larg në mesin e deleve, të mos dallohet se është qengj.

Numri i personave që mund të presin kurban

Lejohet bashkimi i disa personave që të therin një kafshë të madhe si lopën, gjedhin apo devenë. Delja dhe dhia bëhen kurban vetëm për një person dhe nuk lejohet për më tepër. Kurse kafshët e mëdha mund të priten për shtatë persona, por jo për më tepër se shtatë. Lejohet që më pak se shtatë persona të bashkohen në therjen e një kafshe të madhe p. sh. dy, tre, katër etj. Mirëpo në këtë rast duhet pasur kujdes rreth një çështje shumë me rëndësi. Sot kur në mesin tonë, ata të cilët bashkohen në prerjen e kurbanit janë të pasur vërejmë se ka nga këta njerëz që, kur vjen koha e prerjes së kurbanit, ata llogarisin më shumë mishin e kurbanit që do të rezervojnë në frigorifer, duke harruar se qëllimi i therjes së kurbanit nuk është ky. Ata bashkohen p. sh. katër persona dhe e ndajnë lopën në katër pjesë, kështu që këta katër persona kur ta shpërndajnë mishin në 3 pjesë, një për vete, për komshiun dhe për të varfrin, atëherë kjo lopë i bie të ndahet në 12 pjesë (4×3=12). Nga kjo del se nga ky mish i ndarë në 12 pjesë, katër pjesë i mbesin pronarëve që e kanë therur lopën dhe vetëm 8 pjesë u shpërndahen të tjerëve, ndërsa po qe se këtë lopë e presin 7 veta e të kenë pjesë nga kjo 21 familje – gjegjësisht 14 familje të varfra (sepse 7 pjesë ndalen për pronarët). Kur bashkohen vetëm katër persona apo edhe më pak të varfrit e tjerë nuk kanë mundësi të gëzohen në ditën e bajramit, atëherë lind bëhet pyetja se a lejohet që vetëm dy apo katër persona ta therin një kafshë të madhe? Përgjigjja është se po, lejohet, por nëse e marrin parasysh këtë që theksuam, atëherë më mirë është që të bashkohen shtatë veta në mënyrë që të shpërndahet më shumë mish.

Ndarja e mishit të kurbanit

Siç e theksuam edhe më lart, është bërë traditë që kurbani të ndahet në tri pjesë, por kjo është e vërtetuar edhe me synet. Një të tretën e merr personi që bën kurbanin, një të tretën ia dhuron komshiut, të afërmit edhe nëse këta janë të pasur, ndërsa një të tretën që mbetet ia jep të varfërve. Në këtë kontekst Allahu thotë: “Hani pra prej tyre (kurbaneve) dhe ushqeni ata që kanë mbetur ngushtë dhe të varfëritë”, “…hani prej tyre dhe ushqeni nevojtarin dhe atë që lyp…”. (Haxhxh, 22/28, 36).

Pjesët e mbetura nga kurbani

Këtu hyjnë lëkura, koka, këmbët apo edhe mishi i tĳ, të cilat janë haram që të shiten. Nëse lëkura shitet dhe paratë e saj dhurohen tek vendtubimet e ndihmave, atëherë kjo lejohet. Nëse kasapi e pret kurbanin, nuk lejohet t’i jepet atĳ, t’i jepet vlera në para, d.m.th. të mos i jepet mish nga kurbani. Këto pjesë që përmendëm duhet t’u dhurohen falas atyre që kanë nevojë. Nëse pronari ka nevojë që lëkurën ta mbaje për vete, kjo lejohet.

Mënyra e prerjes së Kurbanit (Kafshës)

Një nga çështjet kryesore që duhet të ketë parasysh pronari i kurbanit, është fakti se duhet që vetë ai apo kasapi që e pret kurbanin së pari të bëj nĳetin dhe të fillojë punën me emrin e Allahut; pra të thotë Bismil-lah, Allahu ekber. Nga kushtet tjera që duhet të ketë parasysh therë- si, është se mjeti prerës duhet të jetë i mprehur mirë, në mënyrë që të mos mundohet kafsha, e cila duhet të kthehet nga drejtimi i kiblës. Të rrëzohet ngadalë pa e munduar. Duhet që të theret në fyt duke i prerë të dy damarët e qafës dhe gabzherrin. Sipas disa dĳetarëve nuk lejohet që t’i pritet palca dhe se ky veprim është haram; kurse sipas disa të tjerëve prerja e saj është mekruh.

Mënyra siç praktikohet sot nga kasapët, të cilët përmes plumbit apo me të shpuar në kokë e rrëzojnë kafshën dhe i humbin vetëdĳen, nuk është aspak e pëlqyer. Një veprimi i tillë është i ndaluar, sepse kafsha aty e humb vetëdĳen, pasi që kafsha nuk ka mundësi që të kthehet në gjendjen e më parme, nëse qëndrojmë për ta pritur një kohë dhe kjo nuk vjen në vetëdĳe, atëherë konstatojmë se kjo kafshë është mbytur. Por pasi që kjo çështje është e diskutueshme, nuk mund të themi në mënyrë të prerë se kjo është haram. Qëllimi i prerjes së kafshës është derdhja e gjakut, nëse gjaku nuk derdhet atëherë do të mbesë në mish. Duke e pasur parasysh se pirja e gjakut apo përzieja e tĳ me mish është haram, atëherë përsëri mund të konstatojmë se me shpimin e kafshës në kokë gjaku do të përzihet me mishin. Në këtë mënyrë edhe mishit do i humbet shĳa por edhe do të hamë mish të ndaluar. Këtë më së miri e dinë kasapët që kanë përvojë, se a rrjedh gjaku apo jo. Neve na mbetet të theksojmë vetëm se nuk duhet të veprohet në këtë mënyrë.