Si arrihen dhe si shkatërrohen veprat e sinqerta?

Sipas Kuranit Fisnik, qëllimi i ekzistencës së jetës dhe vdekjes që na janë caktuar në këtë botë, është shfaqja e veprave më të bukura (punë, sjellje, prodhim), që janë të pranueshme tek Allahu.[1] Në Kuran, veprat me veçori të tilla, cilësohen “vepra të sinqerta”.

Kurani Fisnik, pas ajeteve të “besimit”, në shumë raste u ka lënë vendin ajeteve të “veprave të sinqerta”. Në këtë mënyrë, ai ka theksuar se besimi i cili do ta çojë njeriun në shpëtim, sukses dhe lumturi duhet të bashkohet me veprat e sinqerta.[2] Këtë bashkim e shpreh edhe shkrimtarit i njohur japonez Toshihiko Izutsu, i cili në një përkufizim të tijin thotë: “Veprat e sinqerta janë besimi që reflektohet jashtë nëpërmjet sjelljes”.

Komentuesi i njohur i Kuranit, Elmallëllë Hamdi Jazër, shprehet se veprat e sinqerta mund të trajtohen në tri pjesë: vepra të zemrës, të trupit dhe të pasurisë. Ai thotë:“Vepra të sinqerta quhen punët e dobishme të cilat bëhen si domosdoshmëri e besimit, në përputhje me argumentet, ligjet, lajmet dhe urdhrat që ka zbritur Allahu dhe i ka kumtuar Pejgamberi (a.s.). Këto janë punë që bëhen me sinqeritet, qëllim të mirë dhe për të fituar kënaqësinë e Allahut”.

Siç mund ta kuptojmë edhe nga ky përkufizim, cilësimi i një vepre, si “e mirë” apo “e keqe” ka dy kushte. Kushti i parë: të shihet nëse vepra bëhet apo jo brenda normave ligjore dhe kushti i dytë: të shihet nëse ajo vepër bëhet apo jo për të fituar kënaqësinë e Allahut. Kushtin e parë mund ta quajmë “kusht të dukshëm”, ndërsa të dytin “kusht të fshehtë”. Ja pra, këto janë dy parimet që përcaktojnë vlerën e një vepre.

Sipas një transmetimi, një person erdhi tek Pejgamberi (a.s.) dhe e pyeti: “O i Dërguari i Allahut! Jam në një gjendje të tillë që bëj vepra duke dëshiruar kënaqësinë e Allahut, por në të njëjtën kohë, dëshiroj që këtë vepër ta shohin edhe njerëzit. Çfarë mendoni në lidhje me këtë gjendje?” Pejgamberi (a.s.), në atë moment nuk i jep përgjigje atij personi. Por më vonë, në lidhje me këtë ngjarje zbret një ajet, në të cilin urdhërohet[3]:

“…Kush shpreson në takimin me Zotin e vet, le të bëjë vepra të mira dhe të mos i shoqërojë askënd në adhurim Zotit të vet!”[4]

Në lidhje me rëndësinë e qëllimit në cilësimin e vlerës së veprës, janë transmetuar shumë hadithe të Pejgamberit tonë (a.s.). Por ne do të përmendim vetëm disa prej tyre:

Një person erdhi tek Pejgamberi (a.s.) dhe e pyeti: “Çfarë shpërblimi fiton një person që lufton për para dhe famë?” Pejgamberi (a.s.), përgjigjet: “Nuk fiton asgjë”. Personi e bëri tri herë këtë pyetje, por çdo herë mori të njëjtën përgjigje. Më vonë Pejgamberi (a.s.), tha:

“Allahu i Madhëruar pranon vetëm veprat që bëhen për hir të Tij dhe asnjë tjetër”.[5]

Qëllimi është kushti i fshehtë i një vepre të sinqertë. Vallë, a është qëllimi një dëshirë e lehtë për t’u realizuar? Këtë pyetje mund ta bëjmë edhe kështu: “A janë gjithmonë qëllimet që formohen në zemrën e besimtarit aq të pjekura sa ta bëjnë veprën e tij të sinqertë?” Siç mund të kuptohet lehtë edhe prej haditheve fisnike që janë përmendur më lart, t’u japësh një përgjigje pozitive këtyre pyetjeve, është e vështirë. Kjo, sepse për shkak të dobësive të njeriut, qofshin ato prej natyrës së tij apo edhe të fituara më vonë, realizimi i punës së tij vetëm për hir të Allahut nuk është një gjë që mund të arrihet lehtë.

Moralistët islamë, si Muhasibi (v. 243/857) dhe Gazzaliu (v. 505/1111), në lidhje me këtë çështje kanë bërë analiza serioze dhe kanë theksuar se një qëllim i mirë mund të lindë vetëm nga një zemër e pastër.[6] E megjithatë, nëse motivi për hir të Allahut është më dominuesi midis motiveve të tjera të qëllimit, do të mjaftonte që vepra të quhej e mirë deri në një farë niveli.[7] Mirëpo, në këtë pikë nuk duhet anashkaluar as këshilla e Gazzaliut, i cili thotë: “Edhe pse ndonjëherë njeriu kujton se motivi kryesor është kënaqësia e Allahut, tek ai mund të mbizotërojnë dëshirat e fshehta të egos. Kjo është një gjendje shumë delikate dhe e vështirë për t’u dalluar. Sado që njeriu mund të tregohet i kujdesshëm, shumë rrallë mund të jetë plotësisht i sigurt për sinqeritetin e tij”.[8]

Tani, pas këtij shpjegimi, do të kuptohen më mirë këto fjalë të Pejgamberi tonë (a.s.):

“Nëse një besimtar, merr abdest me kujdes, pastaj i fal dy rekat namaz me gjithë zemër e fytyrë (me gjithë veten e tij), duke qenë plotësisht i përqendruar, Xheneti bëhet i detyrueshëm për të.”[9]

“Një person fal namaz, por vetëm gjysma, një e treta, një e katërta, një e pesta, një e gjashta, një e shtata, një e teta, një e nënta ose një e dhjeta e namazit shkruhet për të.”[10]

Për shkak të vështirësisë së realizimit të një vepre të sinqertë në kuptimin e plotë të fjalës, i Dërguari i Allahut, është shprehur se në të vërtetë, askush nuk mund të hyjë në Xhenet vetëm me veprën e tij përveçse me mëshirën e Allahut.[11] Sipas mendimit tonë, kuptimi i kësaj, është: Veprat dhe sjelljet që robërit mundohen dhe përpiqen t’i bëjnë me sinqeritet, Allahu i Madhëruar i pranon me mëshirën e mirësinë e Tij dhe i shpërblen me mirësitë e Xhenetit.

T’i ruash punët e sinqerta, është po aq e rëndësishme sa edhe t’i bësh ato. Rreziku më i madh që i anulon ose i shkatërron veprat, është mosbesimi dhe nënvleftësimi i ligjeve hyjnore. Fjalët dhe veprat që nuk përshtaten me besimin dhe e çojnë njeriun në idhujtari ose në mohim, i çojnë dëm edhe veprat e mira. Në Kuranin Fisnik, urdhërohet:

“Kjo, sepse ata pasuan atë që shkakton zemërimin e Allahut dhe urryen pëlqimin e Tij. Prandaj, Ai ua zhvlerësoi atyre veprat.” (Muhammed, 28)

“Thuaj: “A doni t’ju lajmëroj për ata që më së shumti humbasin nga punët e veta; për ata, përpjekja e të cilëve ka qenë e kotë në jetën e kësaj bote, ndërkohë që mendonin se po bënin vepra të mira?” Këta janë ata që nuk kanë besuar në shpalljet e Zotit të tyre dhe në takimin me Të. Punët e tyre do të fshihen, andaj Ne nuk do të vëmë kurrfarë peshe për ta (për veprat e tyre), në Ditën e Kiametit.” (Kehf, 103-105)

Një rrezik tjetër që i çon dëm veprat e mira, është mostregimi i respektit të duhur ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij. Edhe kjo çështje është shumë delikate. Në Kuran urdhërohet:

“O ju që keni besuar! Mos e ngrini zërin tuaj mbi zërin e Profetit dhe mos i flisni atij me zë të lartë, siç bëni me njëri-tjetrin, në mënyrë që të mos ju humbin veprat tuaja pa e ndier ju fare.” (Huxhurat, 2)

Njeriu duhet të bëjë kujdes ndaj fjalëve dhe veprave të veta. Në mënyrë të veçantë, ai duhet të tregojë kujdes në fjalët, veprat dhe sjelljet që kanë të bëjnë me Allahun dhe të Dërguarin e Tij, duke mos munguar respektin ndaj tyre. Përndryshe, ta dijë dhe të mos harrojë kurrë se veprat e tij do të eliminohen plotësisht. Ky paralajmërim i të Dërguari të Allahut (a.s.), duhet të qëndrojë gjithmonë para syve tanë si një tabelë rreziku:

“Robi, në mënyrë të pavetëdijshme dhe pa i dhënë rëndësi, mund të thotë fjalë me të cilat kënaqet Allahu dhe për këtë shkak, Allahu e ngre gradën e tij. Gjithashtu, robi në mënyrë të pakujdesshme mund të thotë edhe fjalë që shkaktojnë zemërimin e Allahut dhe për shkak të asaj që tha, Allahu e hedh atë në Xhehenem.”[12]