Shpesh dëgjojmë se dikujt i dëgjohet fjala apo i përgjigjen njerzit, fjalët e tij kanë ndikim magjik në shpirt dhe ai arrin ti ndryshojë njerzit për mirë e ti ndreqë ata.
Atëhere thuhet se “filani ka influ-encë”, apo “është një personalitet ndikues”.
Nuk ka dyshim se kjo influencë është shumë e rëndësishme. Para së gjithash duhet thënë se influenca është dy llojesh, pozitive dhe negative dhe ne do të flasim për influencën pozitive.
Çfarë nënkuptojmë me influencë pozitive? Me të nënkuptojmë nevojën që kanë njerëzit për shkollimin e injorantëve, korrigjimin e gabimtarëve, dekurajimin e mëkatarëve dhe të tjera si këto mjete që shërbejnë për të udhëzuar njerëzit drejt mirësisë dhe prosperitetit. Pra do të flasim rreth faktit se si duhet ta bëjmë më të efektshme thirrjen dhe udhëzimin e njerëzve. Fillimisht elementet e influencës përqendrohen në tre çështje kryesore:
1-Prirja, tërheqja ndjesore dhe pranimi me gjithë shpirt.
2-Bindja me anë të argumentave shkencore.
3-Shembulli i gjallë.
Shkurtimisht themi se njerëzit pranojnë vetëm fjalët e atij të cilin e duan, që i tërheq, prandaj duhet patjetër të fitohet kjo tërheqje dhe ky pranim sepse ai shërben si mjeti kryesor për të siguruar influencën mbi njerëzit dhe përgjigjen e tyre. Por sigurimi i simpatisë dhe i tërheqjes së njerëzve nuk është gjithçka, pasi dikush mund ta dojë dikë, por nuk e ndjek atë sepse nuk është i bindur apo nuk e sheh të vërtetën për bindjen me forcën e arsyes dhe me anë të argumenteve shkencore, pasi ajo ka pushtet të padiskutueshëm.
Kështu duhet të dimë se këto mënyra janë të lidhura ngushtë me njëra-tjetrën.
Kështu, nëse do të kishim vetëm një tërheqje ndjesore pa bindjen, nuk do të kishte përgjigje pozitive ndaj asaj për të cilën bëjmë thirrje. Po ashtu edhe nëse do të kishim vetëm bindje me argumente shkencore, por të shoqëruara me një lloj vrazhdësije nuk do të kishim përgjigje.
Ndërsa faktori i tretë, që është shembulli i gjallë, mbështetet në dy faktorët e parë. Ky faktor shton prirjen dhe tërheqjen ndjesore dhe i jep forcë e qartësi argumenteve logjike, duke bërë që të kemi ndikimin e kërkuar. Për të theksuar më shumë forcën e këtij faktori po citojmë Ibni Kajimin, i cili ka thënë për dijetarët e oborreve: Ata i ftojnë njerëzit në xhenet me fjalët e tyre dhe në xhehenem me veprat e tyre. Sa herë që fjalët e tyre u thanë njerëzve: “Ejani në xhenet” veprat e tyre ndërhynë duke thënë: “Mos i dëgjoni ata”.
Nëse fjalët e tyre do të ishin të vërteta, ata do të ishin të parët që do t’i përgjigjeshin atyre…”
Në të vërtetë ne që të gjithë e duam ta kemi këtë ndikim, pasi shpesh dëgjojmë nga njerëzit se me gjithë fjalimet, leksionet, mësimet e ndryshme, shihet se përgjigjja është jo ashtu siç pritet.
Ne kujdesemi të ndodhë ky ndikim për arsye të ndryshme si për shembull:
1-Shpërblimi i madh që na pret.
Profeti a.s. ka thënë: “Nëse Allahu udhëzon me anën tënde dikë, është më mirë se të kishe një pasuri të rrallë”; “Kush udhëzon për një punë të mirë ka shpërblim sa ai që e kryen atë punë.” Ky shpërblim merret nëse ndodh praktikisht përgjigjja ndaj thirrjes.
2- Për shkak të këtij ndikimi fitojmë kënaqësinë e Allahut dhe na zbret fitorja prej Tij.
3-Një arsye tjetër është triumfi ndaj të keqes dhe njerëzve të saj, pasi ajo zotëron mjete dhe mënyra të ndryshme për të përhapur idetë dhe konceptet e saj. Kështu, detyra jonë është të tregohemi të vëmendshëm e t’i dalim kësaj të keqeje përpara.
Nga ana tjetër, kur thirrësi në Islam nuk ka ndikim te njerëzit, tek ai krijohen paragjykime dhe mendime të gabuara për ta, duke thënë se ai u përpoq t’ia përcillte Islamin në mënyrë të qartë e me argumente, por njerëzit e refuzuan atë. Por gabimi mund të jetë tek ai vetë. Mospasja ndikim është e rrezikshme edhe për thirrësit pasi duke krijuar këto paragjykime, ai bie në një gjynah të madh siç na ka paralajmëruar Profeti a.s.: “Kush thotë njerëzit morën fund, ai ka marrë fund për vete” apo “ai i shkatërroi ata”.
Gjithashtu prej mosndikimit rrjedh dhe diçka tjetër: ai që thërret duke mos qenë vërtet i përgatitur dhe nuk gjen përgjigje prej njerëzve, mund të bëhet pesimist dhe të largohet prej tyre. Kjo bën që të zvogëlohet numri i ftuesve në Islam.
Gjithmonë kur flasim për thirrjen në Islam duhet të kemi parasysh se kushti i parë për ndikim është forca e besimit.
Kështu ftuesi në Islam duhet të ketë besim të madh, frikë ndaj Allahut, t’i mbështetet gjithmonë Atij, ta ndiejë përherë mbikqyrjen e Tij, gjuha e tij të jetë përherë duke përmendur Allahun, mendja të jetë duke medituar në krijimin e Tij, zemra të përjetojë takimin me Të, të përpiqet për të bërë vepra të mira, të agjërojë ditën e të falet natën, të jetë i sinqertë dhe të kërkojë që çdo vepër e tij të jetë për Allahun. Kështu nëse ai ka disa ose më shumë prej këtyre cilësive do të ketë njëfarë pranimi nga njerëzit.
Profeti a.s. ka thënë: “Nëse Allahu do një rob të Tij, i thërret Xhibrilit dhe i thotë: O Xhibril, Unë e dua filanin prandaj duaje dhe ti.” E Xhibrili e do atë. Pastaj Xhibrili thërret banorët e qiellit e u thotë: “Allahu e do filanin prandaj duajeni atë” dhe ata e duan. Pastaj atë e duan edhe banorët e Tokës.”
Pranimi fillestar nuk vjen nga elokuenca e fjalëve apo forca e argumenteve, por vjen nga sekreti i sekreteve që është sinqeriteti ndaj Allahut xh.sh. dhe nënshtrimi i plotë ndaj Tij. Me këtë cilësi të vyera ishin pajisur dhe të parët tanë. Ata iu përkushtuan me sinqeritet fesë së Allahut, iu nënshtruan Atij plotësisht dhe i mbushën zemrat me frikën e Allahut derisa vetëm pamja e tyre ishte një këshillë prekëse, rruga e tyre të kujtonte Ahiretin dhe vetëm disa fjalë të tyre hapnin dyert e zemrave duke thyer pengesat.
Ibni Mesudi r.a. i ka përshkruar kështu sahabët e Profetit a.s.
“Kush do të ndjekë ndonjë rrugë, le të ndjekë rrugën e atyre që shkuan sepse të gjallët mund të preken nga fitneja. E ata që shkuan janë shokët e Profetit a.s., njerëzit më të devotshëm të këtij umeti, më të thjeshtët. Me një fjalë të njërit prej tyre Allahu drejton grupe të tëra njerëzish. Me të vërtetë që këto janë fjalë që dalin nga thellësitë e zemrave, fjalë të veshura me ngrohtësinë e sinqeritetit dhe me dëshirën për t’i bërë mirë njerëzve, prandaj dhe japin frytet e tyre.”
Duhet ta dini se të parët tanë nuk mbanin fjalime të gjata, por vetëm disa fjalë të pakta që kishin një ndikim të jashtëzakonshëm. Ky është dhe sekreti i madh të cilin e ka vënë Allahu në fjalët e çdo udhëzuesi. Kur Hasan Basriu u pyet: Përse fytyrat e atyre që falen natën rrezatojnë dritë?” Ai tha: “Sepse ata qëndruan vetëm për vetëm me Allahun dhe Ai i veshi ata me dritën e Tij.”
Kështu pra, çelësi kryesor për të hapur rrugën drejt zemrave dhe për të patur sukses në daua (thirrje) është përkushtimi dhe nënshtrimi i plotë ndaj Allahut, sepse ai që realizon këtë gjë ka përkrahjen e Allahut në çdo hap të tijin, nëse punon – punon mirë, nëse gjykon – gjykon drejtë, nëse flet – u fal dobi të tjerëve. Ky është shembulli i thirrësit, pamja e të cilit të kujton Allahun. E në këtë pikë duhet patjetër të ndjekim shembullin e Profetit a.s., i cili falej natën aq sa i fryheshin këmbët nga të qëndruarit gjatë në këmbë dhe kur Aishja r.a. i tha se pse e bënte këtë kur i ishin falur të gjitha gjynahet, ç’kishte bërë e çdo të bënte, ai iu përgjigj: “A s’duhet të jem rob mirënjohës?”
Profeti a.s. ishte ai që e kishte më shumë frikë Allahun nga të gjithë besimtarët e tjerë dhe thoshte: “Sikur ta dinit atë që unë di, do të qeshnit pak e do të qanit shumë.” Ai dilte çdo natë nga Medina dhe vizitonte varrezat duke i përshëndetur të vdekurit sikur sapo kishte ardhur momenti për t’u ndarë nga kjo botë e për t’u bashkuar me ta. Profeti a.s. ishte njeriu më i lidhur me Allahun dhe më i larguar nga dynjaja. Të gjithë këta shembuj nga jeta e Profetit a.s. na tregojnë edhe njëherë se reagimi pozitiv ndaj mesazhit islam bazohet në radhë të parë te faktori i besimit.
Faktori i dytë që ndikon te përgjigjja ndaj është bagazhi kulturor dhe shkencor i ftuesit në Islam.
Përkrah ndikimit me anë të devocionit dhe besimit duhet të jetë edhe ndikimi me anë të argumenteve dhe dialogut shkencor, i bazuar në dijen rreth Librit të Allahut dhe traditën e Profetit a.s. Është për këtë arsye që Profeti a.s. shëronte çdo të etur për dije me njohuritë që kishte për Allahun.
Te kjo dije njerëzit gjejnë përgjigjet e pyetjeve dhe zgjidhjen e problemeve të tyre. Kjo dije është zahireja e çdo thirrësi. Me anë të saj thirrësi ndriçon shikimet e njerëzve, ndreq konceptet e tyre, u mëson atyre të vërtetat e mëdha të Islamit dhe të vërtetat e realitetit në të cilin jetojnë.
Pra dija është një nga anët kryesore të thirrësit në Islam për të tërhequr njerëzit pas vetes, pasi për çdo problem që ndodh ata janë të interesuar të dinë gjykimin e Allahut për të. Njerëzit mblidhen rreth atij që jep përgjigje më shpejt sesa rreth të tjerëve, sepse ata ndiejnë nevojën për këtë dije.
Këtë gjë e shohim fare qartë te shembulli i sahabëve. Profeti a.s. e veçoi secilin prej tyre për një dije si për shembull Ibni Abasin duke thënë: “O Allah, mësoi atij interpretimin e Kur ’anit”, apo te hadithi tjetër: “Nëse Allahu i do të mirën një njeriu, i mëson atij fenë.”
Faktori i tretë- mendjemprehtësia. Kjo do të thotë se thirrësi s’është naiv, as i lehtë. Por i përmbajtur dhe gjakftohtë, zotëron një logjikë të fortë.
Prandaj nëse ka kontradikta dhe mosmarrveshje midis njerëzve, dëgjohet fjala e mendjemprehtit, i cili di si t’i klasifikojë gjërat duke vënë përpara atë çka është më kryesore, di si t’i shfrytëzojë rastet, di si t’i zgjidhë problemet, di si të përshtatet në situata të ndryshme. Për këtë sillet si shembull nga të parët tanë Imam Ebu Hanife El Numan, i cili në një debat me disa ateistë u tha: “Ç’thoni për atë njeri që thotë se anija mund të ngarkohet vetë e të ecë qetësisht midis dallgëve të detit derisa të arrijë në destinacion?”
Thanë: “Ai është i çmendur, sepse anija s’i bën dot këto punë vetëm pa asnjë drejtues.”
Atëherë Ebu Hanife tha: “I lartësuar qoftë Allahu, po si mund të mendohet se kjo botë me gjithçka brenda të ketë ardhur vetvetiu?!”
Zgjuarsia padyshim është nga faktorët kryesorë që tërheq vëmendjen e njerëzve dhe i bind ata. Prej mendjemprehtësisë dhe mënyrës së komunikimit sa më të mirë me njerëzit, është edhe metoda e krahasimit. Kjo metodë vë në pah anët pozitive dhe negative të diçkaje. Këtë metodë e përdor dhe Kur’ani kur thotë: “A është njësoj ai që e ngjallëm dhe i dhamë dritë për ta përhapur ndër njerëz, me atë që rri në errësirë e s’del dot prej saj…”
Profeti a.s. ka thënë: “Shembulli i atij që përmend Zotin e tij dhe atij që s’e përmend Atë, është si shembulli i të gjallit me të vdekurin.”
Kështu, kur thirrësi i fton njerëzit, vë përpara tyre mirësitë e besimit në dynja dhe Ahiret dhe pasojat e këqija të mosbesimit në dynja dhe Ahiret. Pra metoda e krahasimit i bën njerëzit të mendojnë e të shohin se si përfundojnë gjërat.
Një metodë tjetër është dhe metoda e induksionit, që tregon zgjuarsinë dhe mendjemprehtësinë e atij që e përdor. Po të shohim në Kur ’anin Fisnik do të hetojmë se kjo metodë përdoret shpesh, për shembull në ajetet e mëposhtme:
“A nuk u krijuan vetë, apo ata janë krijues? Apo krijuan qiejt dhe tokën?…” deri kur thotë: “A kanë Zot tjetër veç Allahut? Lartësuar qoftë Allahu nga kjo ortakëri”. Duke pyetur: “ A erdhët vetvetiu apo ishit ju krijuesi, përgjigjja është jo. Pra përse s’e besoni Atë që i krijoi tokën dhe qiejt? “ Kështu, duke përdorur disa gjëra për të cilat është rënë dakort më parë arrihet në disa përfundime që njerëzit nuk i shohin.
Këtë metodë e ka përdorur dhe Profeti a.s. si për shembull te ngjarja e atij që i kërkoi leje për të bërë zina. Profeti a.s. i tha: “A kënaqesh ti ta bëjë këtë punë nëna jote? -Tha: Jo. A kënaqesh për motrën tënde, tezen tënde, hallën tënde atj? – Tha: Jo. Atëherë – tha Profeti a.s. – kështu edhe njerëzit s’e duan këtë gjë për nënat, motrat, tezet dhe hallat e tyre.” Pas kësaj personi në fjalë doli nga shtëpia e Profetit a.s. duke thënë: “Shkova te Profeti a.s. dhe s’kish gjë më të dashur për mua se zinaja, dola nga ai dhe s’kish gjë më të urryer për mua sesa ajo.”
Një metodë tjetër është dhe ajo e pranimit të diçkaje si të vërtetë fillimisht, për ta hedhur poshtë më vonë. Kjo gjë bëhet për të mos anashkaluar çështjet e rëndësishme duke u marrë me ato anësore, sepse propaganduesit e së kotës kur debatojnë mundohen me çështje anësore për të mbuluar ato kryesoret.
Kështu për shembull në historinë e Ibrahimit a.s. në Kur ’an me Nemrudin shohim se ai përdori të njëjtin stil:
“A e pe atë që debatoi me Ibrahimin se kush është Zot? Ibrahimi tha: Zoti im jep jetë dhe vdekje. – Ai iu përgjigj: Gjithashtu dhe unë. – Ibrahimi i tha: Zoti im e sjell Diellin nga Lindja, sille atë nga Perëndimi po ishe i zoti?! Dhe mosbesimtari u shastis.”
Ibrahimi a.s. nuk u ndal të merrej me Nemrudin kur ky i fundit i tha se edhe ai jepte dhe merrte jetë, nuk u ndal të merrej si, qysh e tek, por kaloi te një çështje ku mund ta kapte atë e t’i jepte fund debatit.
Pra, ai që është i zgjuar merret me atë çka është më e rëndësishme dhe e ndihmon në misionin e tij, duke i anashkaluar çështjet më me pak rëndësi, në të cilat mund të humbë dhe t’ia verë fajin pastaj njerëzve pse nuk iu përgjigjën atij.
Një metodë tjetër është që gjatë këshillës apo ndonjë fjalimi në publik thirrësi të mos zbulojë apo ekspozojë gabimet apo mëkatet e atyre që këshillon, domethënë këshilla ose të jetë e përgjithshme e pa emra, ose të jepet në fshehtësi në mënyrë që të mos lëndojë, por të shërojë. Kjo ishte metoda dhe stili i Profetit a.s. në shumë fjalime dhe hytbe kur thoshte: “Çfarë kanë disa njerëz që…” duke mos përmendur emra. Kjo sepse rëndësia e këshillës në përgjithësi për njerëzit qëndron te gjykimi, rregulli apo argumenti që përmban dhe jo tek emrat ndaj të cilëve drejtohet. Në këtë mënyrë mund të ndreqet gabimi pa e lënduar atë, ose pa e bërë atë të inatoset e të këmbëngulë në gabimin e tij. Ekspozimi i gabimeve të tjerëve në përgjithësi nxit ndjenjën e sulmit të çdo njeriu me ose pa të drejtë, ul autoritetin, prandaj ai duhet shmangur.
Dhe metoda e fundit për të cilën do të flasim është përdorimi i butësisë dhe jo i ashpërsisë gjatë këshillës. Butësinë e ka lavdëruar Profeti a.s., këtë e dëshmon dhe hadithi i mëposhtëm:
Hyri një nomad në xhami dhe filloi të bënte ujët e hollë. Shokët e Profetit a.s. deshën t’i flisnin, por Profeti tha: “Mos e ndërprisni. Pastaj kur mbaroi u tha shokëve të tij dhe jo nomadit: “Hidhini ujë vendit”, pastaj shtoi: “Shtëpitë e Zotit nuk lejohet të lëndohen”, duke bërë të kuptohet se në to s’kryhen nevojat. Ky është një shembull i qartë se si Profeti a.s. e ka përdorur butësinë.
Ndërsa ashpërsia vjen për disa arsye: nga një ndjenjë artificiale fanatizmi, nga injoranca etj. Kështu disa njerëz kur shohin ndonjë gabim te ndonjë tjetër bërtasin e sulmojnë dhe, në vend që të rregullojnë, prishin.
Faktori i katërt është zemërgjerësia. Kjo për të përfshirë të gjithë njerëzit përreth teje, siç e thotë dhe proverbi: S’i tërheq dot të gjithë njerëzit me pasuri, por me zemërgjerësi. Njerëzit kanë kërkesa të ndryshme ndaj teje, duhet t’i durosh ato, sepse durimi yt, zemërgjerësia jote ndikon te njerëzit. Për këtë kemi me dhjetëra shembuj nga jeta e Profetit a.s. midis tyre hadithi i Enes bin Malik: I shërbeva Profetit a.s. për 10 vjet rrjesht dhe s’më tha asnjëherë as edhe “uf”. Pra, megjithëse natyra e punës së shërbëtorit i përmban urdhërat, kritikat madje dhe përbuzjet, Profeti a.s. nuk i kishte folur ndonjëherë keq Enesit. Kështu duhet të jetë dhe thirrësi, i durueshëm me të tjerët, i mëshirshëm me ta, t’i dhembë zemra kur sheh që ata mëkatojnë, t’i vijë keq kur sheh që refuzojnë të vërtetën, dhe jo të gëzohet e t’i mallkojë duke thënë: “ Ata janë mëkatarë, nuk marrin vesh, Zoti i shkatërroftë. Kjo s’është prej sjelljeve të larta, kjo s’është prej sjelljes së Profetëve. Nëse do t’i thithësh njerëzit duhet të vishesh me këto sjellje profetike, me këtë mëshirë madhështore, me këtë dashamirësi të rrallë, të falësh, t’ia hapësh kraharorin tënd njerëzve.
Faktori i pestë është guximi dhe qëndresa. Me këtë kemi për qëllim guximin e shoqëruar me urtësi, trimërinë në kohë të vështira për njerëzit, si dhe qëndresën përpara fatkeqësive dhe vështirësive kur shumica tërhiqet. Këto cilësi e vënë thirrësin apo këshilluesin në qendër të vëmendjes së njerëzve, i bën ata ta duan e të ndiejnë siguri në praninë e tij.
