Ummeti në Kuran dhe ummeti sot

Opoja.net Opoja.net Artikuj

“Dhe ashtu (siç ju udhëzuam në fenë islame) Ne u bëmë juve një popull të drejtë (një mes të zgjedhur) për të qenë ju dëshmitarë (në Ditën e Gjykimit) ndaj njerëzve, dhe për të qenë i dërguari dëshmitar ndaj ush”. (El-Bekare, 134)

Kuptimi leksikor i fjalës ummetun

Fjala ummetun në Kur’an është përmendur në pesëdhjetë e një vende në formën e njëjësit dhe në trembëdhjetë vende në formën e shumësit.(1) Sipas semantikëve të Kur´anit (ehlu’l-me’ani), kjo fjalë nëKur´an ka nëntë kuptime të ndryshme kontekstuale. Para se të sjell shembujt e kuptimit kontekstual të fjalës ummetun në Kur’an, shkurtimisht do të bëj një vështrim mbi kuptimin themelor (leksik) të saj.

Filologu Ibn Kutejbe (v. 276 h.) thotë që kuptimi themelor i kësaj fjale është “loj/grup njerëzish” (sinf mine’n-nasi), ose “bashkësi” (el- xhema’ah). Gjithashtu, sipas këtij filologu, fjala ummetun ndonjëherë nënkupton “kohë”, “periudhë” (hin), ose mund të nënkuptojë “udhëheqësin-prijësin” (imam), respektivisht “njeriun e ditur në çështjet fetare” (rebani). Fjala ummetun, vazhdon më tutje ibn Kutejbe, herë-herë është sinonim i fjalës ed-din (fe).
Një filolog tjetër injohur, Ibn Faris (208 h./ 823)., shënon që fjala ummetun në bazë do të thotë “shtat njerëzor” (el-kametu), duke e argumentuar me vargun “we ine mu’awijete’l-ekremin, hisanu’l-wu- xhuhi tiwalu’l-umem”. Sipas Ibn Farisiut, fjala ummetun mund të nënkuptojë edhe “mirësi të madhe, nimet” (el-kethiretu en-ni’ameh).(2) Nuk është vështirë të vërehet lidhja leksiko-semantike mes fjalës ummetun dhe fjalës ummun (nënë). Me të vërtetë, ashtu siç na shpjegojnë filologët, fjala imam, umm dhe ummetun ndajnë rënjën e përbashkët ë foljes emmeme. Për bazë ose themel të cilësdo çështje (send, lëndë-M. A) thuhet që ajo është ummetun (we aslu kuli shej’in: ummetun). Kjo lidhje leksiko-semantike ndërmjet fjalës ummetun dhe ummun bart edhe lidhjen simbolike në të cilën dallojmë idenë që ndaj
ummeti (bashkësi besimtarësh të tubuar në një besim në Alahun, xh.sh.), duhet të sillemi ashtu siç sillemi edhe ndaj nënës që na ka lindur.
Më tutje, nga lidhja e këtyre fjalëve ummetun dhe ummun shfaqet mesazhi i fuqishëm: vetëm se në krahët e ummeti ndjehemi më të qetë dhe më të sigurt, ashtu njëjtë sikur që atë ndjenjë na e dhurojnë kraharorin e ngrohtë të nënës.

Kuptimi kontekstual ifjalës ummetun në Kur’an

Ashtu siç edhe u theksua, sipas semantikëve të Kur’anit, fjala ummetun në Kur’an ka nëntë kuptime të ndryshme kontekstuale. Semantiku i njohur i Kur’anit nga shekuli i pesë sipas hixhreti Ebu Abdulah el-Husejn b. Muhammed ed-Damegani në veprën e tij të jashtëzakonshme me tiul El-Vuxhuh we’n-nadha’ir li elfadh kita-abilahi’l-azaiz shënon këto kuptime të fjalës ummetun:

1. ummet, si grumbuj njerëzish (‘usbeh): p.sh. në ajetet
(WE MIN DHURRIJETINA ‘UMMETEN MUSLIMETEN LEKE (El-Baqare, 128), d.m.th. ‘usbeten, (dhe bëre që pasardhësit tanë të jenë bashkësi e përulur ndaj Teje.);
TILKE ‘UMMETUN KAD HALET (El- Baqare, 134), d.m.th. ‘usbetun, (Ajo bashkësi ishte dhe kaloi.);
LEJSU SE- WA’EN MIN ‘EHLIL-KITABI ‘UMMETUN KA’IMETUN JETLU- NE ‘AJATI ‘L-LAHI (Alu ‘Imran, 13), d.m.th. ‘usbetun, (Nuk janë të gjithë Ithtarët e Librit ë njëjtë. Nga bashkësia e tyre ka që janë në rrugë të drejtë, të cilët lexojnë ajetet e Alahut.);
WE MIN KAWMI MUSA UMMETUN JEHDUNE BIL-HEKKI WE BIHI JA’DILUNE (El- E’araf, 159), d.m.th. ‘usbetun, (Edhe prej popullit të Musait qe një
bashkësi që udhëzoi drejt dhe iu përmbajt asaj.)

2. ummet, si bashkësi njerëzish të tubuar në të njëjtën fe (el- mileh), KANE‘N-NASU ‘UMMETEN WAHIDETEN (El-Baqare, 213), do të thotë, mileten, (Të gjithë njerëzit (më parë) kishin bërë një bashkësi fetare)
WE ‘INNE HADHIHI ‘UMMETUKUM‘UMMETEN WAHIDETEN] (El-Mu’minun, 52, El-Enbija’, 92), d.m.th. miletukum mileten wahideten, (Kjo bashkësia juaj, është e vetmja bashkësi e besimtarëve.)
KEDHALIKE ZEJENNA LIKULLI ‘UM- METIN ‘AMELEHUM (El-En’am, 108), do të thotë, li kuli ehli miletin, (Kështu Ne ia kemi zbukuruar çdo bashkësie veprimin e vet…)
WE LEWLA ‘EN JEKUNE EN-NASU‘UMMETEN WAHIDETEN] (Ez-Zukhruf, 3), do të thotë, miletin wahideten, (E sikur të mos ishte që njerëzit (do të lakmonin) të jenë të një bashkësie fetare.).

3. ummet, si numër vitesh të caktuara (sinine ma’dudeh):
WE LE’IN ‘EHHARNA ‘AN- HUMUL-’ADHABE ‘ILA ‘UMMETIN MA’DUDETIN (Hud, 8] d.m.th. sinine ma’dudeh, (Nëse Ne e vonojmë ndëshkimin për një
kohë të shkurtër kundër tyre.);
WE EIDDEKERE BA’DE ‘UMMETIN] (Jusuf, 45) d.m.th. sinin, (.e përkujtoi pas disa viteve.).
EN TEKUNE ‘UMMETUN HIJE’

4. ummet, si popul (qawmun
‘ERBA MIN ‘UMMETIN] (En-Nahl, 92), d.m.th. en jekune qawmun ekthere min qawmin, (.për shkak se një popul është më i madh se tjetri.);
LIKULLI ‘UMMETIN XHE’ALNA MENSE- KÆN (El-Haxhxh, 67), do të thotë, we li kuli qawmin, (Secilit popull Ne i dhamë ligj.).

5. ummet, si udhëheqës, imam icil ndiqet (imam):
INNE ‘IBRAHIME KANE ‘UMMETEN’ (En-Nahl, 120) – (Ibrahimi ishte udhëheqës (imam), i udhëzuar).

6. ummet, si popuj të veçantë pabesimtarësh dhe të tjerë (el-ume- mu’l-khalije mine’l-kufari we gajrihim):
WE LIKULLI ‘UMMETIN RESULUN] (Junus,47), d.m.th. el-umeme’l-khalije, (Secil popul në të kaluarën kishte të dërguar.)
WE ‘IN MIN ‘UMMETIN ‘IL-LA HALA FIHA NEDHIRUN] (Fatir, 24), d.m.th. el-umeme’l-khalije, (e nuk pati asnjë nga popujt në të kaluarën që nuk pati të dërguar).

7. ummet, si ummet i Muhammedit, a.s., do të thotë, myslimanët (ummetu muhammedin):
KUNTUM HAJRE ‘UMMETIN ‘UHRI- XHET LILNNASI (Ali ‘Imran, 10), d.m.th. el-muslimin, (Ju jeni ummeti më i mirë, të cilët ndonjëherë janë paraqitur.)
WE KEDHELIKE XHE’ALNAKUM‘UMMETEN WESETÆN (El-Beqare, 143), do të thotë, ummeten‘adlen bejne’n-nas, (Dhe kështu nga ju bëmë bashkësi të drejtë në mes njerëzve tjerë.).

8. ummet, si popuj të veçantë pabesimtarësh (el-kufar khas- sah):
KEDHALIKE ‘ERSE- LNAKE FI ‘UMMETIN KAD HALET MIN KABLIHA ‘UMEM- UN (Er-Ra’d, 30), do të thotë, el-kufar, (Dhe kështu të dërguam te një popull pabesimtarë, para të cilt ishin dhe kaluan popuj tjerë pabesimtarë.).

9. ummet, si krijesa:
LA TA’IRIN JETIRU BIXHE- NAHEJHI ‘ILLA ‘UMEMUN ‘EMTHALUKUM (El-En’am, 38), do të thotë, khalqan mithlukum, (.dhe të gjithë shpendët ë cilat me kra- hët e tyre fluturojnë, krijesa sikur ju janë.)(3)

Dijetari Er-Ragib Isfehani (vd. 503. H./109.) në Fjalorin e tij leksikor të Kur’anit (Mu’xhem mufredat elfadhi’l-Qur’an) shënon që: fjala ummetun në ajetin 2 të sures Ez-Zuhruf ‘INNA WEXHEDNA ‘ABA’ENA ‘ALA ‘UMMETIN – do të thotë fe (din) – (Ne i gjetëm të parët anë në fe.)(4)

Ummeti si bashkësi e rrugës mesatare

Në suren El-Bekare (143) bashkësia myslimane është përshkruar si e drejtë, respektivisht bashkësi mesatare (ummetun wesetun). Çka do të thotë termi mesatar (wesatun) në këtë ajet dhe çka ai në kuptimin përmbajtësor nënkupton? Përgjigjen mund ta gjejmë në komentet e periudhës klasike dhe bashkëkohore. Këtu do t’i paraqesim disa ko- mente të tila të ajeti të lartshënuar.

Komentatori shquar i Kur’anit El-Mawerdi (vd. 450. H./1058) në veprën e tij të çmuar të komentimit ë Kur’anit pohon që fjala wesetun ka tre kuptime:
a) të qenët izgjedhur;
b) qëndrim mesatar në të kuptuarit e çështjes (sendit, lëndës, -M. A), sepse myslimanët në pikëpamje të fesë kanë rrugën mesatare; nuk e teprojnë në fe, as që e reduktojnë rëndësinë e saj, ashtu siç bëjnë hebrenjtë, të cilët ndryshuan Librin e Allahut, mbytën të dërguarit dhe shpikën gënjeshtër ndaj Zoti të tyre. Andaj, Allahu i Lartësuar i ka përshkruar myslimanët si ata të cilët i përmbahen mesit, sepse Atij, të Lartësuarit, çështja mesatare i është
më e dashur;
c) të qenët ë drejtë, sepse drejtësia është mesi ndërmjet shtimit dhe pakësimit – për këtë mundësi të tretë kuptimore El-Ma- werdi përcjel nga Ebu Se’id el-Hudriu, që vetë iDërguari Alahut s.a.v.s., mbi Fjalët e Alahut: WE KEDHE- LIKE XHE’ALNAKUM ‘UMMETEN WESETÆN, ka thënë që fjala wesetan këtu do të thotë ‘adlen (drejtësi).(5)

Mufesiri i famshëm, autori i komenti më të njohur dhe më të lexuar të Kur’anit ndër myslimanët sunit, Ibn Kethiri (vd. 74. H./1372.) në tefsirin e tij Tefsiru’l-Qur’ani’l-‘adhim shënon se si fjala wesetun këtu ka ardhur në kuptim “të shkëlqesisë, përsosurisë, përgjegjësisë”. Ibn Kethiri më tutje thotë që i Dërguari i Alahut, s.a.v.s., ishte wesetun ndër popullin e tij, do të thotë, “raca më bujare në mesin e tyre”. Nga ato fjalë, fjala wesetun, ashtu siç ky komentator shënon, nxjerr sintagmën es-salatu’l-wusta, të cilën Kur’ani e përdor për “na- mazin e mesëm” (do të thotë, namazi i iqindisë), i cil është “namazi më i çmuar”. Më pas Ibn Kethiri citon një transmetim autentik në të cilin thuhet se Allahu i Lartësuar këtë ummet e ka bërë më të zgjedhur, me atë që e ka dalluar: me dispozita më të përkryera, metoda mëtë mira dhe drejtim më të qartë.

Komentatori njohur iKur’anit En-Nesefiu (vd. 701. H./1301.) në Tefsirin e tij, duke e komentuar fjalën wesetun kryesisht shërbehet me ajetin e sures El-Bekare, në të ciln gjithashtu flitet mbi ndërrimin e Kibles, po ashtu thotë që ky ummet është më i zgjedhuri nga gjithë ummetet tjera, mu ashtu siç edhe drejtimi i këtij ummeti është më i zgjedhur ndërmjet drejtimeve tjera. Gjithashtu, edhe En-Nesefiu, ko- nfirmon që fjala wesetun do të thotë drejtësi, e cila nënkupton ekuilibrin midis ekstremiteteve, të cilave nuk u afrohet ummeti. Ashtu siç edhe kibleja e këtij ummeti është ndërmjet lindjes dhe Perëndimit, ashtu edhe ky ummet është në mes ndërmjet teprimit dhe pakësimit- poshtërimit.

Të krishterët janë ata të cilët e tepruan kur Mesihun e përshkruan si Qenie Hyjnore, ndërsa hebrenjtë poshtëruan Mejremen e ndershmeduke e akuzuar për amoralitet, si Isaun, a. s., që ai është fëmijë izinasë (amoraliteti), përfundon ky komentator.(7)

Mësuesi madh iurtësive tradicionale dhe autor injërit nga komentet më të mëdha të Kur’anit në shek. XX, ‘Alameh Sejid Muham-med Husejn Tabtaba’i në Mizanin e tij, kur e komenton këtë ajet, thotë që fjala wesetun do të thotë “shmangie nga çdo loj skajshmërie”

Sipas Tabatabait, për dalim nga hebrenjtë, krishterët, politeistët dhe idhujtarët, prej të cilëve disa ijanë kushtuar vetëm aspekti material apo trupor të jetës njerëzore (politeistët dhe idhujtarët), ashtu që mohojnë ringjaljen në botën tjetër dhe çdo kualitet ë jetës shpirtërore, ndërsa të tjerët, duke refuzuar sferën materiale, ekskluzivisht iu përkushtuan shpirtërores dhe mënyrës monakiste të jetesës (të krishterët), ummetin mysliman Allahu i Lartësuar e bëri ummet mesatar, ashtu që fesë ia dha fenë, e cila e rekomandon rugën mesatare me të cilën i shmanget çdo lloj ekstremizmi. Vërtet, vë në dukje Tabataba’i, fe e cila favorizon edhe vlerat shpirtërore edhe materiale, sepse njeriu është “bashkim ishpirti dhe trupit, e jo vetëm shpirt i pastër apo vetëm trup i pastër”. Nga kjo, për jetë të lumtur njeriut i“nevojitet që t’i bashkon të dyja vlerat dhe kënaqësitë: materialen dhe shpirtëroren”, pohon Tabataba’i Komentatorët e tjerë të Kur’anit në shek. XX, siç janë p.sh., Sejid Qutb, shejh Mahmud Sheltut, Ebu’l-‘Ala el-Mewdudi e të tjerë, në tefsiret e tyre do të vënë në dukje veçanërisht pozicionin e mesëm të ummeti mysliman në çdo pikëpamje: në të kuptuarit, në të ndjerit, në të organizuarit, në marëdhënie .
Këtu duhet theksuar që në Kur’anin fisnik edhe në ajetet tjera theksohet pozicioni mesëm iummeti mysliman, siç janë: (El-Furqan, 67), (El-Isra’, 29).

Nga njohuritë e lartshënuara të komentatorëve dhe ajeteve kur’anore përfundohet që pozicioni mesëm ose ruga mesatare me të cilin është përshkruar ummeti mysliman nënkupton ekuilbrin e përkryer (te’adul) në të gjitha aspektet e mundshme të besimit, veprimit dhe mendimit mysliman. Detyra e dijetarëve dhe shkencëtarëve mysliman të kohës së sodit është që ta kthejnë atë ekuilbër të rënuar të bashkësisë bashkëkohore myslimane ë çdo pikëpamje: shkencore, kulturore, ekonomike, politike.

Ummeti si bashkësi politike e të gjithë myslimanëve Është e udhës këtu të përmendet që neni i dytë i dokumenti të Medinës thotë: “Besimtarët e përbëjnë një bashkësi jashtë njerëzve tjerë” (inehum ummetun wahidetun min duni’n-nas).(9) Kështu, pra, i Dërguari i Alahut, Muhammedi, s.a.v.s., e ka definuar bashkësinë myslimane të besimtarëve.
Nga historia islame na është e njohur që deri te rënimi Bagdadit në vitn 1258, si qytet kryesor dhe vendbanim ihilafeti mysliman prej 750.-1258., shoqëria myslimane ka qenë e vendosur në organizim qendror të koncepti të ummeti. Rënia e Bagdadit ka nënkuptuar fundin e pushteti qendror mysliman. Në këtë organizim koncepti ummeti, më shumë sesa shtet, ka rezervuar pozicionin primar. Faktorët bashkues të shoqërive myslimane ishin: besimi përbashkët në një Zot dhe ibadetet e përbashkëta, siç janë namazi, agjërimi, haxhi etj. Natyrisht, edhe brenda këtij organizimi kanë ekzistuar dalime të rëndësishme.

Pas rënies së Bagdadit, sistemet e mëdha imperiale dhe shoqërore, të cilat u themeluan në Mesjetë, tregojnë shenja të dobisë së brendshme, ndonëse akoma ato kanë formë të jashtme. Në përfundim të shekullit XVII, Perandoria Osmane kontrollonte pjesën më të madhe të gadishullit ballkanik, një pjesë të madhe të bregdeti mesdhetar të Afrikës dhe të gjitha tokat arabe në basenin lindor mesdhetar. Perandoria Mongole vazhdon të jetë fuqia më e fortë politike në Azinë Veriore, ndërsa perandoria Safavidiane qeveris me Persinë. Jashtë këtij organizimi të qartë të sistemit shtetëror, ka ekzistuar periferia e gjerë e zonës myslimane. Në Azinë qendrore kanë ekzistuar gjatë kanatët, të cilët janë shtrirë nga Evropa lindore deri në Kinë. Në juglindje të Azisë paraqiten sulltanatet e reja si pasojë e ndikimit të dijetarëve dhe tregtarëve myslimanë. Në Afrikën Perëndimore paraqiten shtetet e reja si rezultat i ndryshimeve thelbësore në strukturën fisnore dhe të perandorive mesjetare.(10)

Gjatë periudhës koloniale, ky koncept transnacional i ummeti është ndërruar me sistem tjetër operativ i cil, sipas origjinës së tij, është karakteristik perëndimor. Ky koncept iri ka qenë nacionalizëm i cili rritej deri te ideja e shteti si themel i bashkimit politik, i ndarë në kufi konkret. Ky ndryshim ishte diç më shumë se formulim i thatë teorik i këtyre dy koncepteve; ai, në të vërtetë, ka pasur pasoja afatgjate për botën myslimane. Fryma e nacionalizmit bazohet në parimet linguistike dhe kulturore. Në Perëndim, ky koncept ka sjelë deri te shtetet e ndryshme politike, të cilat gjerë e gjatë janë definuar në bazë të gju- hës, kulturës dhe kufijve gjeografikë. Këto shtete, në emër të patriotizmit, nga qytetarët e tyre kanë kërkuar lojalitet. Për shembull, detyrim kryesor i një rusi ka qenë lojaliteti ndaj Rusisë, ndërsa për gjermanët, lojaliteti ndaj Gjermanisë. Nga ana tjetër, islami nuk pranon asnjë lloj fragmentarizmi të racës njerëzore në bazë të gjuhës dhe kulturës. Paraqitja e nacionalizmit në botën myslimane, gjatë periudhës koloniale, për herë të parë në historinë e botës myslimane shpiku idenë e cila e ndau ummetin në baza nacionale dhe rajonale – ndarje për shkak të së cilës ata edhe vuajnë sot. Ajo nxori një numër të madh shtetesh në botën myslimane dhe formoi kombe e shtete jashtë asaj që ka qenë bashkësia e besimtarëve, duke e ndarë atë, siç ka ndodhur edhe me luftërat
e ndërmjetme.(11)

Drejt ummetizimit të ummetit mysliman

Në bazë të kësaj që u paraqit, sipas mendimit tonë, mund të vijmë deri të disa përfundime të rëndësishme. Përcaktimi kur’anor-sunetik i termit ummet dhe analiza semantike-leksikore e fjalëve kur’anore ummet dhe wesetun na tregojnë në karakteristikat vijuese të ummeti mysliman:

A) Ummeti mysliman është bashkësi e besimtarëve pos bashkësive tjera;
B) Ummeti mysliman është i bashkuar në një të vetmin Zot, xh. sh., dhe ibadetet e përbashkëta të islamit;
C) Ummeti mysliman posedon dispozita më të përkryera, metoda më të mira dhe drejtim më të qartë;
D) Ummeti mysliman është ummeti zgjedhur mbi ummetet e tjera në botë;
E) Ummeti mysliman është ummet i drejtë dhe drejtësisë në marë- dhëniet dhe punët midis tyre si edhe ndaj ummeteve tjera;
F) Ummeti mysliman është ummet iekuilbruar në të gjitha aspektet e besimit, veprimit dhe mendimit njerëzor;
G) Ummeti mysliman është bashkësi e mesit në çdo pikëpamje;
H) Ummeti mysliman iu shmanget skajshmërive në vlerat materiale dhe shpirtërore;
I) Pjesëtarët e ummeti mysliman ndaj ummeti kanë ndjenjën e nënës;
J) Ummet do të thotë siguri për çdo pjesëtar të ummeti.

Nga ana tjetër, pozicioni i sodit në botë i ummeti mysliman nuk përputhet me përcaktimet e theksuara kur’anore-sunetike të termit dhe koncepti të ummeti. Gjithsesi, pasojat e një gjendje të tillë janë shkatërruese, çka edhe është konsekuencë natyrore braktisja e koncepti të ummeti në praktikën politke bashkëkohore të myslimanëve në botë. Sot ekzistojnë zëra, si nga ana e qarqeve orientalistike perëndi- more njashtu edhe nga ana e myslimanëve të sekularizuar, të cilët idenë e ummeti e shpallin “të vdekur politikisht”. Ne si myslimanë këtë ide nuk mund ta pranojmë, për më tepër, ajo për myslimanët si një ummet, ummet iMuhammedit, s.a.v.s., parimisht është e papranuar. Përkundër tendencës së tilë të gabuar, dijetarët dhe mendimtarët e ummeti mysliman duhet nga filimi t’i paraqesin dhe artikulojnë çdo koncept fetar, politk apo tjetër të ummeti në periudhën bashkëkohore. Gjithsesi, duhet hënë qartë që ideja e ummeti nuk është e vdekur politikisht. Ajo është e gjalë dhe jeton në zemrat e miliona myslimanëve në pjesë të ndryshme të botës. Është për t’u habitur që sot mbi idenë e ummeti nuk flitet shumë, madje as midis qarqeve të ulemasë.

Ndërsa pikërisht ulemaja myslimane është ajo që duhet e para të filoj ummetizimin e ummeti mysliman. Ideja e ummeti nuk i shlyen identitetet nacionale të myslimanëve, ato edhe më tutje mbeten ashtu siç janë, mirëpo koncepti mbinacional iummeti ngadhënjen çdo identiet nacional dhe ilidh të gjithë myslimanët me dashurinë vëllazërore dhe barabarësinë përpara Krijuesit ë Lartësuar, i Cili ka thënë

INNE ‘EKREMEKUM ‘INDELL-LLAHI‘ETKAKUM (El-Huxhurat, 13). Duke marrë parasysh situatën turbulente politike në botë, gjendjen dhe pozicionin global të shoqërive dhe shteteve myslimane, ideja e ummeti imponohet si çështje me rëndësi vendimtare fetare dhe politike e bashkëkohësisë dhe ardhmërisë myslimane. Për atë, mendoj, sot duhet fuqishëm të flitet mbi ummetizimine ummeti mysliman në të gjithë nivelet.

Në fund, t’i rikujtojmë fjalët e të Dërguarit të Alahut, s.a.v.s., i cili në fjalimin e tij në “haxhin e lamtumirës”, ndërmjet tjerash, ka thënë:

“O njerëz! Me të vërtetë keni vetëm një Zot dhe vetëm një pararendës: të gjithë ju jeni pasardhës të Ademit, ndërsa Ademi është prej dheut. Më i respektuari nga ju te Zoti është ai cil më shumë i frikësohet. Nuk ka dalim Arabi nga jo-Arabi, përpos

në devotshmërinë e tij. (Ejuhe’n-nas, ine rabekum wahidun we ine ebakum wahi- dun. Kul-lukum li adem we ademu min turab. Ekremekum ‘indellahi etqakum. We lejse li ‘arebijin ‘ala ‘axhemijin fadlun il-la bi’ttaqwa)(12)
_________________
1.Muhammad Fu’ad ‘Abd al-Baqi, Al-Muxham al-mufahris li alfaz al-Qur’an al-karim, Dar al-hadith, Al-Qahira, 1996, 99.
2.Cit. sipas: Ibn al-Xhawzi, Nuzha al-’ayun al-nawazir fi ‘ilm al-wuxhuh wa al-naza’ir, Dar al-kutub al-‘ilmiyyah, Bayrut, 2000, 44.
3.Al-Damagani, Abu ‘Abdullah al-Husayn b. Muhammad al-Damagani, Al-Wuxhuh wa al-naza’ir li alfaz kitabilah al-’aziz, I-II, Iyha’ al-turath, Al-Qahira, I, 1996, 120-22.
4.Isfahani, Al-Ragib, Mu’xham mufradat al-alfaz al-Qur’an, Dar al-kutub al-’ilmiyyah, Bayrut,1997, 30.
5.Al-Mawardi, Abu al-Husayn ‘Ali b. Habib al-Basri, Al-Nukat wa al-’uyuun, I, Al-Turath al-islamiyy, Al-Kuvayt, 1986,164-65. Komentatori i njohur Al-Kutubi në tefsirin e tij thotë që Et-Tirmidhi mbanë qëndrimin se ky hadith është hasenun sahih. (Al-Qurtubi, Al-Xhami’ li ahkam al-Qur’an, I, Mu’assasah manhil al-‘irfan, Bayrut, pa vit botimi).
6.Ibn Kathir, Tafsir al-Qur’an al-’adhim, I, Maktaba dar al-fihya’ & Maktaba dar al-salam, Riyad, 1994, 260.
7.Al-Nasafi, ‘Abdullah, Tafsir al-Nasafi, I, Dar ihya’ al-kutub al-’arabiyya, pa vend dhe vit botimi., 79.
8.Al-Tabataba’i, ‘Allamah Sayyid Muhammad Husayn, Al-Mizan fi tafsir al-Qur’an, e marrë nga web-faqeja: http://www.al-tafsir.com, 1. 11. 2006.
9.Dr. Muhammad Hamidullah al-Haydar Abadi (pergatit), Maxhmu’a al-watha’iq al-siyasiya lil ‘ahd al-nabawii wa al-khilafah al-rashidah, Al-Qahira, 1956, 15. Shih tekstin e plotë të dokumentit të Medinës në origjinal dhe përkthim në: Enees Kariq (pergatiti), Ljudska prava u kontekstu islamsko-zapadne debate, Pravni centar, Fond otvoreno društvo BiH, Sarajevo, 1996, 285-297.
10.Shih: Muzaffar Iqbal, ‘’Islam and the West in the Emerging World Order’’, në: Zafar Ishaq Ansari & John L. Esposito (ed.), Muslims and the West, Islamic Research Institute, Islamabad, and Center for Muslim-Christian Understanding, Washington, 2001, 251-52.
11.Ibid.,, 257-58.
12.Dr. M. H. Abadi (përgatiti), op. cit. 283; sh. E. Kariq (përgatiti), op. cit., 295-300.

Autor: Mr. Almir Fatiq

Nga boshnjakishtja:Mehas Alija

(Edukata Islame 83)

/OPOJAnet/

Opojanet ka hapur kanalin në Whats App dhe ju mund të na bashkoheni për të ndjekur lajmet tona BASHKOHU KËTU.

- Reklama-
- Reklama-