Arkitekti turk Mehmet Emin Yılmaz gjatë dhjetë viteve të fundit
udhëtoi në shtetet që dikur ishin pjesë e Shtetit Osman dhe kështu me hollësi
vërtetoi numrin e objekteve osmane të cilat u kthyen në kisha, duke përfshirë edhe
minaret që u kthyen në kulla zile.
Arkitekti turk, Mehmet Emin Yılmaz kërkimet i zhvilloi në territoret
e shtetit të dikurshëm Osman dhe me hollësi vërtetoi se 329 xhami, mexhide,
teqe, turbe apo monumente të tjera të kulturës osmane u kthyen në kisha.
Kërkimet i filloi në shtetet Ballkanike dhe mandej u fokusua
Hungari, Bullgari dhe Greqi ku ka më së shumti objekte të kthyera në kisha.
Mandej objekte të kthyera gjeti edhe në Algjer, Ukrainë,
Krime, Gruzi, Armeni, Bosnjë dhe Hercegovinë, Qipron Jugore, Kroaci, Kosovë,
Maqedoni, Moldavi, Romani, Serbi dhe Turqi. Domethënë, në 18 shtete gjeti 329
objekte të cilat në periudha të ndryshme u kthyen në kisha, pohoi Yılmaz.
Mandej theksoi se, në Bullgari u kthyen 117 xhami, shtatë teqe, turbe dhe një medrese, ndërsa në kulla zile janë kthyer tre sahat kulla. Në Kroaci në kisha u kthyen tetë xhami të periudhës osmane, në Kosovë një xhami dhe një sahat kullë. Në Maqedoninë e Veriut tri xhami, dy turbe dhe dy sahat kulla. Në Serbi 15 xhami dhe dy turbe, ndërsa në Bosnjë dhe Hercegovinë tri xhami.
Në Hungari në kisha dhe kulla zile u kthyen 23 xhami, pesë turbe, një hamam dhe një mekteb. Yılmaz theksoi se objektet e kthyera në Hungari kanë ndodhur gjatë okupimit austriak, ndërsa hungarezët janë të vetmit në Evropë të cilët nuk e bën atë veprim me vullnetin dhe qeverisjen e tyre.
Në Greqi
në kisha dhe kulla zile u kthyen mbi njëqind objekte, duke përfshirë 74 xhami,
19 turbe, një imaret, një mesxhid dhe pesë minare.
“Objektet
turke u kthyen në isha për arsye politike dhe demografike-hapësinore. Minaret
dhe xhamitë në qendrat e qyteteve të mëdha ishin simbol të Islamit dhe dominimit
osman, ndaj ato ishin caku i parë për rrëzim pas rënies së Shtetit Osman. Vetëm
gjatë një nate në vitin 1878 në Sofje me dinamit u rrënuan 7 minare, thotë Yılmaz.
Ai gjithashtu
theksoi se një pjesë e atyre objekteve është kthyer në kisha për shkak të
arsyeve demografike-hapësinore meqë në vendbanimet rreth xhamive banonin të
krishterë të cilët kishin nevojë për objekte fetare. Yılmaz, thekson që në ato
objekte janë shkatërruar të gjithë gjurmët klasike të kulturës osmane.
Në anën
tjetër, Yılmaz theksoi se xhamitë dhe mesxhidet ndërtohen me muret kthyer drejtë
Kiblës, dhe duke me ndihmën e këtij fakti zbuloi se edhe xhamia e Mustafa
Pashës në Budapest është kthyer në
kishë.
Asnjë komb nuk respekton
arkitekturën e ndërtesave aq sa bëjnë turqit. Pa asnjë kompleks nga e kaluara, turqit
nuk i ndryshonin karakteristikat e objekteve të cilat u kthyen në xhami.
Shembull më të mirë e kemi Aja Sofjen. Që nga viti 1453 e ruajmë si sytë tanë
dhe nuk kemi ndërhyrë aspak në karakteristikat kishtare. E kemi shtuar vetëm
mihrabin, minberin dhe minaret. Nga jashtë duket qartë se ndonjëherë ka qenë
kishë. Gjithashtu ndodh edhe enterierin. Ndërkohë që evropianët të cilët i
kthyen xhamitë në kisha, i shkatërruan të gjitha karakteristikat paraprake të
objektit”, theksoi Yılmaz.
Për Islampress.ch
e përshtati:
Lutfi Muaremi